Anne tarafından Harputluydu Edvin. Harput ve çevresi üzerine yoğun muhabbetlerimiz de oldu. Anlatacak o kadar çok hikâyesi vardı ki, ailesinden, çocukluğundan, ilk gençliğinden. Onu ağzı açık dinlerdim, kimi zaman duygulanır kimi zaman gülerdim.

Gece haber geldi: Edvin’i kaybettik!…

Dondum kaldım, bir süre kendime gelemedim.

Öylesine hayat doluydu ki o; bastığı yeri sıcaklığıyla ısıtan, etrafına neşe, sevinç ve sevgi saçan bu genç adamın öldüğüne uzun süre inanamadım. Fotoğraflarına baktım yüreğim parçalanarak, oturdum ağladım sonra…

Tanıyan herkes biliyor ki güzel ve ince bir insandı o; karşılaştığı her kim olursa olsun, bakışlarını indirir, sevecen gözleriyle karşıdakinin gözlerine bakardı aynı hizadan, varlığı berrak bir pınardı içinizi ferahlatan.

Yorumlarına, düşüncelerine çok değer verdiğim meslektaşımdı o benim. Hrant’ın davalarını, başka davaları, bazı kararları konuşur tartışırdık. En son Anayasa Mahkemesi’nin bir kararını tartışmıştık. Türkiye’deki yasalara, yargı pratiğine, AİHM mevzuatına hâkimiyeti ile hayran bırakmıştı beni kendine.

2014 yılında İstanbullu Ermeniler Derneği’nin davetiyle Los Angeles’e gittiğimde ofisine götürmüştü beni. Bütün odalar, masaların üstü, sandalyelerin üstü, hatta duvar dipleri bile dava dosyaları ile doluydu ve hepsinin devam eden davalara ait olduğunu söylemişti. Dosyaların çokluğu, İş hukuku alanındaki uzmanlığının, tercih edilen güvenilir bir avukat olduğunun kanıtıydı. O sadece uzmanlık alanı ile ilgili mevzuata değil hukukun pek çok alanıyla ilgili mevzuata da vakıftı ama bu meziyetini büyük bir alçakgönüllülükle taşır, kimseyi ezmez, aksine size değerli olduğunuzu hissettirirdi. Onun yokluğu, hukuk dünyasının da büyük bir kaybıdır.

Sayesinde Amerika’da yaşayan çok sayıda avukat dost edindim. Bir defasında sevgili Garo Ghazarian ile birlikte adliyeye götürdüler beni. Duruşma salonuna girdik, duruşmayı izledim, verilen arada yargıcın odasına götürüp tanıştırdılar, sohbet ettik. Yargıçla kurdukları seviyeli ve saygılı ilişkiye çok özenmiştim.

Edvin, çok iyi bir gözlemci ve yorumcu ve aynı zamanda çok iyi bir yazardı. Siyaset, uluslararası ve toplumlararası ilişkiler alanındaki yorumlarını Agos’ta yazardı, yazılarını hiç kaçırmaz okurdum. Analizlerini, düşüncelerini açık seçik bir dille sunardı, çok yararlanırdım. Artık Edvin yok, yazıları da olmayacak diyorlar, anında içimi büyük bir tenhalık kaplıyor, yüreğim sızlıyor.

Çok güvendiğim çevirmenimdi o benim. Seyahatlerim sırasında düzenlenen organizasyonlarda, toplantılarda, söyleşilerde konuşmalarımı İngilizce ve Ermeniceye çevirir, gelen soruları ve yorumları da bana çevirirdi. Yaptığı işin ne kadar yorucu olduğunu bilirdim, üstelik bu toplantılar saatler sürerdi. Her toplantı ve söyleşi sonrasında tanışmak ve özel sohbet etmek isteyenler de olurdu. Yüzündeki tebessümü eksiltmeden, bıkmadan usanmadan çeviriye devam ederdi, üstelik hiç yorgunluk belirtisi göstermeden. Gözlerinin içi gülerdi Edvin’in, enerjisiyle, sabrıyla şaşırtırdı beni çünkü her toplantı sonrası kalabalık gruplarla yemeğe gidilirdi. Edvin çeviri işine yemek sırasında da devam ederdi. Onun çevirmenliğine de çok güvenirdim. Her üç dile o kadar hâkimdi ki, her sözcüğün hakkını vererek çevirdiğini biliyordum ve her sözün ardındaki duyguyu geçirdiğini dinleyenlerin gözlerine bakarak yaşıyordum.

O aynı zamanda çok iyi bir hikâye anlatıcısıydı.

Anne tarafından Harputluydu Edvin. Harput ve çevresi üzerine yoğun muhabbetlerimiz de oldu. Anlatacak o kadar çok hikâyesi vardı ki, ailesinden, çocukluğundan, ilk gençliğinden. Onu ağzı açık dinlerdim, kimi zaman duygulanır kimi zaman gülerdim. Ardındaki güçlü duyguları ve acıları, omuzlarına basarak yatıştırıp vakarla, kimi zaman da esprili bir dille anlatırdı hikâyelerini, dinlemeye doyamazdım.

Her defasında Edvin ne olur bunları yaz derdim, ısrar ederdim. Yazacağım derdi, söz verirdi.

Olmadı, yazamadı…

Hikâyelerini de içine gömdüğü acılarını da alıp gitti uzaklara, ardında koskoca bir boşluk bırakarak…

Seni şimdiden çok özledim Edvin’im…

Ansiklopedi gibiydi Edvin Abi. İstanbullu bir Ermeni’ydi ancak aile yapısı oldukça kozmopolitti, bu anlamda esasında tam bir Osmanlı ailesine mensuptu ve edindiği bu kültür hazinesi onun hayata ve dünyaya hep açık ve çok boyutlu bakmasını sağlamıştı.

Boğazım düğüm düğüm oturdum bilgisayarın başına, yumruk gibi bir acı, hissetmemek mümkün değil. Edvin Minasyan’ı amansız bir hastalık sonucu kaybettik. Ahir ömrümde belki de kendime yabancılaşarak yazdığım yegana cümle bu olabilir: “Edvin Abi’yi kaybetmek.” Aslında ben Abi’mi kaybettim. Tarifsiz bir üzüntü içerisindeyim. Edvin Abi’yi anlatmak hem çok kolay hem de bir o kadar zor. Kolay zira onunla ilgili iyi ve güzel anları, bol kahkahalı anıları ve sohbetleri yazmak dünyanın en eğlenceli ve keyif verici şeyi. Zor zira Edvin Abi’mi anlatmak için aylar ve yıllar kâfi gelmez.

Varlığı, geride bıraktıkları, insanlığı, hayata bakışı ve yaşayışı ve üslubuyla karakterine meftun olduğum ve örnek aldığım biriydi Edvin Abi. Şahsiyeti muazzamdı. O bir yere girdiğinde, konuştuğunda, bir şeyleri yaptığında sanki bütün dünyanın dikkati ona çevrilirdi. İnsanı bir bakışta etkileyen bir aurası ve karizması vardı. Aklına, zekasına ve entelektüel derinliğine hayran olmamak na’mümkündü.

Ansiklopedi gibiydi Edvin Abi. İstanbullu bir Ermeni’ydi ancak aile yapısı oldukça kozmopolitti, bu anlamda esasında tam bir Osmanlı ailesine mensuptu ve edindiği bu kültür hazinesi onun hayata ve dünyaya hep açık ve çok boyutlu bakmasını sağlamıştı. Öngörüsü, analitik zekâsı ve muhakeme etme kapasitesi mükemmel biriydi. Türkiye, Almanya ve ABD başta olmak üzere dünya siyasetine ilişkin görüşleri kafa ve ufuk açıcıydı. Gerçek bir kitap kurduydu.

Hayatı hep hakkını vererek yaşardı ve yaşadı. Onu tanıdığımda 27 yaşında olan ben, Edvin Abi’mden adap, usul ve erkanı; gusto sahibi olmanın, iyi giyinmenin ne demek olduğunu öğrendim. O kadar çalışkandı ki Edvin Abi, zamanın değerini çok iyi bilirdi. Bir o kadar yaşamasını da eğlenmesini de dinlenmesini de. Her eyleminde insana hayranlık veren bir üslubu vardı. İngilizce bir deyiş vardır Türkçesini tam bulamadım ama Edvin Abi’yi en iyi anlatan şey belki de budur: He is larger than life…

Puro ve kanyak seanslarımız eşliğindeki dimağımı, zihnimi sonuna kadar genişleten sohbetlerimizi anımsadım, Los Angeles’ta espressosunu ve New Yorker’ı oturup okumayı en sevdiğin kafede hayata dair anlattığın o katmanlı muhabbetler geldi aklıma.

Son konuşmamızda kendisine büyük ilgiyle takip ettiği Bundesliga maçlarını onsuz izlemeyeceğime söz vermiştim. Sözümü tuttum, tutuyorum ve tutmaya devam edeceğim Edvin Abi. Kendisine olmayan kıyafetlerini bana vermeyi ve üstümde görmeyi çok severdi. Bu yazıyı da bana aldığın tişört üzerimde yazıyorum Edvin Abi. Senden öğrendiğim o kadar çok şey var ki bu hayatta. Ruhun hep şad, mekânın cennet olsun. Her daim yaptıkların, geride bıraktıkların bizimle olacak; senin hatıranı gururla ve onurla yaşatacağım, yaşatacağız.

Ve herkes bilecek ki bu dünyadan bir Edvin Minassian geçti…

İdolü Osmanlı Meclisi Milletvekili Zohrap idi. Hayali Ermenistan Cumhuriyeti Konsolosu olarak çok sevdiği İstanbul’da görev yapmaktı.

Edvin ile yaklaşık 30 yıl önce, yollarımız OIA (Organization of Istanbul Armenians) çatısı altında kesişti. Ben, bir grup genç ile Ermeni Halk Dansları çalışmaları yürütüyordum, o da YGIA (Gençlik Kolu) başına geçmişti.

Bir taraftan mesleki çalışmaları, bir taraftan OIA içindeki etkinliklerde değişik bir kültür ve birikimi olduğu belli oluyordu.

O yıllar OIA, Montebello’daki St. Sarkis Kilisesi’nden ayrılmış, Van Nuys’ taki lokale yeni taşınmıştı. Dernek, kültürel etkinliklerle, kendini Los Angeles Ermeni topluluğuna tanıtmaya çalışıyordu.
Yıllar geçti, OIA kendi binasına kavuştu. Edvin de Los Angeles’ta diğer kuruluşlarla hem çalıştı, hem de OIA’i tanıttı. Yıllar sonra yeni bir sayfa açıldı: Hrant Dink.

Hrant Dink’in Los Angeles’ta tanınmasında, Edvin büyük rol oynadı. Toplumun İstanbullu Ermenilere karşı bakış açısı değişti. Yine,  Edvin’in çabaları ile birbirleri ile fikir ayrılıkları bulunan, yan yana gelemeyen üç siyasi parti temsilcileri, bir gün OIA’de bir panelde buluştular. Parti temsilcileri ve halk memnun kaldı. OIA’de düzenlenen etkinliklere, İstanbulluların dışında çok kişi katılmaya başladı.
Hrant Dink’in katledilmesinden sonra, OIA’de düzenlenen anma etkinlikleri, her geçen yıl büyük  ilgi gördü.

Yine Edvin’in gayretleri ile Hrant Dink’in bize bıraktığı mirası yaşatanlar için “ Hrant Dink, Adalet ve Özgürlük Ödülü” konuldu. Aynı zamanda Prof. Vahakn Dadrian’ın ölümünden sonra bir ödül de onun adına, Soykırım Çalışmaları yapanlar için konuldu. (pandemi nedeniyle bu ödüller verilmiyor)

İdolü Osmanlı Meclisi Milletvekili Zohrap idi. Hayali Ermenistan Cumhuriyeti Konsolosu olarak çok sevdiği İstanbul’da görev yapmaktı.

Kendisi ile 2020 Hrant Dink Anması’ndan sonra görüşemedik. Devamlı e-mail ile haberleşiyorduk. Son bir ayda e-maillere de cevap veremedi. Hiç beklemediğim anda ölüm haberini aldım. Halen daha inanamıyorum. Gerçek bir Bolsahay’dı. Mantıklı düşünme, doğru karar verebilme yeteneğine sahipti. Kişisel görüşüm Edvin, ikinci Hrant Dink’ti. OIA ve Los Angeles Ermeni toplumu için yeri doldurulamayacak bir kayıp. Yokluğunda mirasını taşımaya çalışacağız.

30 Eylül Perşembe günü onu sonsuza uğurlayacağız. Herkesin dediği gibi, orada Hrant Dink ile mutlaka buluşacak. Cenaze töreninden kısa bir süre sonra, çalışmalara başlayıp, kendine yaraşır bir anma töreni hazırlayacağız.

Asdvadz Hokin Lusavore.

Edvin, senin yaptığın işleri öyle kısa bir yazı ile ifade etmek çok zor. Anlatmaya kalksak bir kitap olur.

Sevgili küçük kardeşim Edvin.

Vefatın, yalnız beni değil bütün Ermeni toplumunu üzdü.

Ben tam yaşlandım, İstanbul Ermeniler Derneği’ne 42 yıl hizmet ettikten sonra emekliye ayrılıp yalnızca dışardan destekleyip yardım edeceğime karar verdiğim ve derneğimizin bütün yükünü senin omuzlarına yükleyeyim derken hiç beklemediğim ve duyduğumda şoka uğradığım vefat haberini aldım.

Sen genç, dinamik, kültürlü, aklı başında yetenekli bir hukukçu olduğundan sana sonsuz güvenim vardı ve sen bütün bunları yapacak güçteydin.

Nereden çıktı bu hastalık bilmiyorum ama seni bizden ayırmaya yetti.

Beraberce yıllardır omuz omuza çalıştığımız Genosit çalışma faaliyetleri unutulacak gibi değil. Ben Ermeni kültürü faaliyetlerini sevgili kardeşim Garbis Sarafian’la yürütürken Hrant Dink kardeşimin anma günlerini ve onun adına madalya törenleri hazırladığın zamanlarında yoğun iş çalışmalarına, yorgunluğuna rağmen aldırmadan düzenli olarak takip ettin. Titizlikle en iyi şekilde uygulanması için çaba göstermen, direktifler vermen unutulacak gibi değil.

Dolayısıyla yaptığımız anma ve madalya töreninde gösterdiğin titizlik ve sevgili hukukçu Garo Ghazaryan’ın İstanbul Derneği’ne fahri üye olması için gösterdiğin çaba ve hele 24 Nisan 100. yıl genosit anma törenlerinde İstanbul Derneği’ni temsil etmen ve çalışmaların bizim için değerliydi.

Edvin, senin yaptığın işleri öyle kısa bir yazı ile ifade etmek çok zor. Anlatmaya kalksak bir kitap olur.

Senin bizlerden ayrılman vücutça ama ruhen hala beraberiz. Bizlere bıraktığın hatıraları hiç unutmayacağız.

Edvin, hele ben seni bir küçük kardeş olarak sevdim. Seni yalnız derneğimizin başkanı olarak değil; daha yüksek mevkilere layık görüyordum. Hatta yaptığım teklifleri daha zamanı değil diye reddettin. Ama Los Angeles Ermeni Avukatlar Barosu başkanlığını iki dönem yaptığında ne kadar gurur duymuştuk. Sen daha iyilerine daha yüksek mevkilere müstehaktın. Yerin şu an doldurulmayacak durumda.

Bu da bizim derneğin kaderi.

Bu yazı senin için çok kısa inşallah seni anma günümüzde daha detaylı olarak anarız.

Hatıraların, çalışmalarının ve fedakarlıklarının önünde saygıyla ve sevgiyle eğilirim.

Edvin kendine, toplumuna ve tarihe eşine az rastlanır eleştirellikte bakmayı başarıyordu. Zira Hrant Dink’in bahsettiği derin kuyudan çıkabilmiş belki az sayıda Ermeniden biriydi. Bu yüzden geçmişi silmedi sahiplendi ve hep geleceğe, dermana odaklandı.

Bu satırları yazıyor olmak çok zor. Sevdiğim, yakınım insanların ölebileceği, öldüğü fikriyle hep kaçarak bir ilişki kuruyorum sanırım. Saatlerce ekran karşısında duruyorum ama parmaklarım aklımla, hafızamla koordine olmayı reddediyor. Hatıralarımın derinliklerine her kürek atma girişimimde parıldayan bir yüz beliriyor zihnimde; zeki, belki biraz da iğneleyici, bir gülümsemenin aydınlattığı bir yüz! Orada donuyor bütün anılar.

Sevgili Edvin ile tanışmamız yirmi seneyi bulmuş. Geriye dönüp bakınca yıllar boyunca karşılaşmalarımızın hikayesi hep onun bir yaraya derman olma çabası ile bezenmiş. Zira zor zaman insanıydı o. Bir yanıyla avukat olması dolayısıyla belki. Ama bence daha önemlisi bilhassa merhum babasından miras aldığı ve kendi yaşamına da damgasını vuran yıkıntıdan, imkansızlıktan ve felaketten gelip inanç, emek ve umut ile yoğrulmuş yeni hayatlar kurabilmekten duyduğu haz ve haklı gururdu. Böylece Edvin hep en karanlık anların orta yerinde rüzgarda sallansa da hiç sönmeyen mütevazi ama inatçı bir mum gibi dayanışmaya, diyaloğa ve geleceğe ışık oldu. Bunun iki istisnasını biliyorum; Hrant’ın katledilmesi ve yakın dönemde Karabağ savaşı. Edvin bile umuda, akıla küstü, sustu!

Detaylarına burada girmem mümkün değil ancak bütün yakından tanıyanlar bileceklerdir ki Hrant Dink Edvin’in hayatında çok etkili olmuştur. Biraz kendi hikayesinden ve doğasından biraz da Hrant’dan mülhem Edvin hep diyaloğa inandı. Sözün gücüne, insan aklına güvendi. Herkesle konuşabilir kaldı. Ama naif değildi asla. Hayatta çok az kişiyle tamamen hemfikir oldu. Ve hep tartışmaların, gerilimlerin içerisinde kaldı. Sesini kısmadı, ortama göre şekil almadı. O da Hrant gibi en çatışmalı fikir ayrılıklarının ortasında kırmadan, dökmeden kendini ifade etmeyi, diyaloğu sürdürmeyi başardı. Bu yüzden her çevrede Edvin’e yönelik ortak duygu derin bir güven ve saygı idi. Bunu belki de en kolay görebileceğiniz yer Los Angeles idi: Türkiye ve Ermenistan Konsolosluklarından, Ermeni siyasi partilerine, Amerikan siyasetçilerinden Türkiyeli entelektüellere her kesim için Edvin hep saygıdeğer bir muhatap olarak kaldı.

Ermenilikten kopmadan travma ötesi bir Ermeni olmayı başarmak
Mesleğim ve araştırma konularım sebebiyle çok farklı Ermeni cemaatlerini, zümrelerini, bireylerini tanıma imkanım oldu. Tereddütsüz söyleyebilirim ki Edvin en müstesna ve fark edilir bir sima olarak kazındı aklımda. Özellikle vefatı sonrasında çok düşündüm, neden acaba diye? Mutlaka sıradışı zeki, nüktedan ve yardımsever olmasının büyük etkisi vardı. Ama geriye dönüp baktığımda onu en kalın çizgilerle ayırt eden nokta Ermenilikten kopmadan travma ötesi bir Ermeni olmayı başarabilmesi idi. Edvin tarihsel ve süregiden haksızlıklar konusunda çarpıcı bir şekilde duyarlıydı. Bu haksızlıkların onarılması uğruna bilhassa hukuk cephesinde atılabilecek her adımın önünde yer aldı. Kendisiyle en son konuşmam amansız hastalığının oldukça ilerlemiş olduğu, bir doktordan diğerine koştuğu bir dönemde gerçekleşti. Sağlık durumunun ve muhtemel sonucun gayet farkındaydı. Bu durumda bile beni  süregiden bir dava sürecini konuşmak için aramıştı. Bu adalet mücadelesi onun için herşeyin üstündeydi. Bu bağlamda İstanbul Ermenileri Derneği onun öncülüğü ve büyük katkılarıyla önemli bir entelektüel tartışma platformuna dönüşmüştü.

Ancak öte yandan Edvin kendine, toplumuna ve tarihe eşine az rastlanır eleştirellikte bakmayı başarıyordu. Zira Hrant Dink’in bahsettiği derin kuyudan çıkabilmiş belki az sayıda Ermeniden biriydi. Bu yüzden geçmişi silmedi sahiplendi ve hep geleceğe, dermana odaklandı. Çoğu kez sert tartışmlarımıza vesile olan bir övüncü onun Osmanlılığı sahiplenmesiydi. Bununla gurur duyuyordu çünkü onun tahayyülünde bu Ermenilerin yaratıcılığını ve üreticiliğini, birlikte yaşamın tutkalı  olduklarını gösteriyordu. Ve onun hayal dünyasında Selanik’ten, İstanbul’a oradan Xarpert’e barış içerisinde  kalacak bir hayat geleceğin aynasında gülümsemeyle aksettiler hep.

Ve sevgili Edvin yokluğunla kahrolduğum şu an seni düşündüğümde bir Krikor Zohrab silüeti geliyor gözlerimin önüne. Ve bir de ısrar fikri doluyor içim: Geçmişi kaybetmemekte, unutmamakta ve hep ileriye bakmakta ısrar!

Bu güzü unutamayacağım. Seni kopardı hepimizden. Bir turna gibi uçtun uzaklara, şu dizeye karışarak:
Աշունն է մոտեցել, գնալու ես թետպիր
Güz geldi dayandı, hazırlanmalısın göçmeye