ERMENİ YAŞAMINDA YILBAŞI GELENEKLERİ:
Կաղանդի Հայկական Աւանդութիւններ:

Yeni Yıl kutlamaların geçmişi çok eskilere dayananır,genellikle yeni yıl kutlamaları şenlik,çoşku, eğlence ve sevinç günü olarak algılanır:
Eski zamananlarda çeşitli milletler yeni yılı farklı tarihlerde ve farklı gelenek ve geleneklere göre kutlarlardı:Ancak ,1 Ocak tarihi çok seneler sonra yeni yılın ilk günü olarak kabul gördü.Örneğin:Eski Mısır’daYeni Yıl 19-20 Temmuz tarihinde,Romalılarda 1 Mart’ta,
Bizanslılarda 1 Eylül’de,Ermenilerde ise farklı aylarda farklı zamanlarda farklı şekillerde kutlanırdı:
Hristiyanlık öncesi Ermeni dünyasında Yeni Yıl ,ermeni takviminin ”Navasart” adıyla bilinen ,Navasart ayında kutlarınrdı:”Nava” Yeni,”Sarita” ise Yıl kullanılırdı bu iki kelimeden türetilen ”NAVASART”kelimesi de,Yeni Yıl demekti.Navasart(Yeni Yıl) kutlamaları bolluk,bereket,hasat mevsimi olan 1-6 Ağustos tarihinde şükran ifadesi olarak kutlanırdı.
1 Ocak, Batı dünyasında ilk defa 14.y.y da, Yılbaşının ilk günü olarak takvimlerinde yerini aldı :Ermeni dünyası ise bu tarihi,1650 yıllarında Romalıların, Yılbaşını ,İsa Mesih’in doğum tarihi ile bağlamalarını takip ederek,Yeni Yılın ilk günü olarak benimsediler ve Yeni Yılı ”Gağhant”(Batı dilinde,Santa Nikola)adıyla kutlamaya başladılar:Burda ”Gağhant” yeni bir ayın ”Çağrı” sı anlamındır:
Daha sonraları ,Çam ağacı ve Noel Baba(Gağhant Baba,Dzımer Babik) Yeni Yıl’ın simgeleri oluştu,oysa Ermeniler asırlar öncesinden beri Köknar(Akkavak),Kavak,Çam Ağaclarını ”Yaşam Ağacları” ve aynı zamanda da Doğaya Saygı,Bolluk,Refah ve Sonsuzluğun simgeleri olarak benimsemişlerdi:Ermeniler Hristiyanlık öncesi dönemden beri ”Çam Ağacı”(yılbaşı ağacı)nı elma,nar, fındık, ceviz, fıstık ve renkli bezlerle süslerler ve insanlığın refahı, huzuru, sağlık, barış, mutluluk ve herkesin gönül arzusunun gerçekleşmesi için iyi dileklerde bulunarak uhdelerini yerine getirirlerdi:
Yılbaşı gecesi ,Ermeni evinin masası çok zengindir,masa en az 7 çeşit yiyeceklerle süslenir ve ziyafet masası hazırlanır.Masada genellikle yaş meyve,kurutulmuş meyve,kuru üzüm,incir, badem,fıstık,nar, ceviz,fındık,humus,iğde,topik,çorba, dolma,(dalak,uskumru,biber, lahana,yaprak),harisa,keşkek,Aşure, bulgurdan ,buğdaydan,nohuttan yapılmış mezeler ve pilavlar,hamur işleri, börek çeşitleri,(Su böreği)kurabiye,hamur tatlıları ve sütlü tatlılar ve Çörek bulunurdu, yeni seneye aydınlıklar içinde girmek düşüncesiyle,masaya mumlarla süslenir ve mumlar yakılır, masa mumların ışığıyla aydınlatılırdı :
Yeni yıl gecesi gençlere ve gelin adaylarına hediyeler dağıtılır , büyükler ise sağlık,mutluluk, huzur ve esenlik dilekleriyle kutlanırdı.
Genellikle çok önceden yılbaşı hazırlıklarına başlanır, Yılbaşı ağacı süslenir,ev eşyaları ve mobilyalar gözden geçiririlir, yemekler pişirilir, özellikle bol miktarda ekmak pişirilir,Yeni Yıla yeni ekmekle girmek için , bu ekmeğe bazı yörelerde ”Yeni Yıl Ekmeği” diğer bazı yörelerde ise ekmek hamuruna süt ve yumurta katarak pişirililir ”Çörek” adı verilirdi:Genellikle bu ekmek ceviz,üzüm gibi bazı kurutulmuş meyvelerle süslenir,bazı yörelerde ise üstü ”Kutsal Khaç” resmi veya bazı geleneksel tarihi resmlerle veya senenin tarihi ile süslenirdi:
Çoğu zaman ekmeğin veya çöreğin içine para konur,para kime çıkarsa o, evin en şanslısı ilan edilirdi:
Van yöresi ermeniler Yılbaşı gecesi tatsız, huzur bozan olaylar yaşamaktan ve başarısız işlere girişimekten titizlikle kaçınır ve sakınırlardı, onlar sene nasıl başlarsa ,yeniyılın aynı şekilde akacağına inanırlardı:Fakir ve Yoksullara yardım etmeyi asla unutmazlar, onlara bol bol yemek,kurabiye ve giyisi dağıtırlardı:Ocak 1 sabahı ,yanlarına ekmek alarak çeşmelere,arklara koşarlar ekmeklerini islatırlar ve saklardı,yıl boyunca ”Ekmek Hasreti” duymamak için:
Urfa (Yetesia) yöresi ermeniler yılbaşı gecesi evlere tüm akrabalarını ve tanıdıklarını davet ederler , beraberce çoşkulu,mutlu eğlencelerle yeni yıla beraberce girmek isterlerdi,onlar yanlızca gelin adaylarına hediyeler dağıtırlar,diğerlerinin yeni yılı iyi dileklerele kutlarlardı:
Genel olarak eski zamanlarda Ermeni dünyasında yeni yıl büyük bir çoşku ve sevinçle kutlanır,yılbaşı gecesi tüm fertleri özenle süslenmiş Yılbaşı ziyafet sofrası etrafında toplanırdı, masada çok zengin ve çeşitli yiyeceklerin yanında etli,sebzeli yemekler, yaş ve kuru meyve, hamurlu ve sütlü tatlılar ve yılbaşı ermeni masasının olmazsa olmazları dolma ve çeşitleri,aşure, çörek,pastırma,sucuk,şarap ve rakı bulunurdu:Masanın başına evin yaşlı ninesi oturur,kadehini kaldırarak,yeni yılda herkese, tüm insanlığa ,mutluluk, sağlık, huzur, refah ve barış dilekleriyle aile fertlerini teker teker kutlar ,herkesin gönlünün muradına ermesini tanrıdan niyaz ederdi ve hemen sonra yemeğe başlanırdı:
Ermeni yaşamında yılbaşı geleneklerinden biri de gençlerin 31 Aralık gecesi bir ellerinde fener ,diğerinde ise torba,şarkılar,ilahiler okuyarak ve dans ederek evden eve dolaşarak ,ziyaret ettikleri ev sakinlerinin yeni yılları kutlarlar ve yılbaşı hediyesi isterledi:
Dr.med.Sarkis Adam
Kaynak:Haygagan Doner ,Avantutyunner(Lübnan)