IT WAS A WONDERFUL LECTURE BY DR. ÜMIT KURT ; WE THANK EVERYONE WHO MADE THE TIME AND JOINED US ON A SUNDAY EVENING AND WE ESPECIALLY THANK PROF . KURT FOR HIS THOROUGH SCHOLARSHIP AND HIS ACADEMIC ATTENTION TO THE CRUCIAL SUB FIELD OF PERPETRATORS , THEIR MOTIVATIONS AND BIOGRAPHIES .(EDVIN E. MINASSIAN, ESQ)
We truly enjoyed the wonderful play by Director / Playwright Aram Kouyoumdjian . Strongly recommend it to anyone who has not seen it. It was also very nice to meet the talented actors who performed superbly and present them flowers on behalf of the OIA .
Ուրբաթ, Մայիս 17, 2019ին, Պոլսահայ Միութեան «Գրիգոր եւ Աւետ Քիւրքչիւօղլու» սրահը լի էր կոկիկ հասարակութեամբ, որոնք ներկայ էին Դոկտ. Եքթան Թիւրքեըլմազի ”Հայերը Ցեղասպանութենէն Առաջ” դասախօսական երեկոյին: Ձեռնարկը տեղի ունեցաւ Պոլսահայ Միութեան Մշակութային Յանձնախումբի նախաձեռնութեամբ:
Ձեռնարկին բացումը եւ դասախօսին կենսագրականի ընթերցումը կատարեց Մշակութային Յանձնախումբի ատենապետ եւ Հոգաբարձու՝ Տոքթ. Յովհաննէս Գուլակ Աւետիքեան:
Դոկտ. Եքթան Թիւրքեըլմազ քննարկեց Պոլսահայոց իրավիճակը՝ 24 Ապրիլ 1915ի կանուխ ժամերուն տեղի ունեցած հայ մտաւորականներու ձերբակալութեանց նախորդած եւ անոնց յաջորդած ժամանակահատուածներուն ընթացքին։
Պոլիսը, որպէս Օսմանեան կայսրութեան մայրաքաղաք, Հայոց Ցեղասպանութեան որոշումներու կայացման կարեւորագոյն վայր էր: 1915 թուականի Ապրիլի 24-ին քաղաքին մէջ տեղի ունեցած հարիւրաւոր հայերու ձերբակալութիւնը լայնօրէն կ՛ենթադրուի որպէս Օսմանեան հայերու դէմ Երիտասարդ թուրքերու ոչնչացման քարոզարշաւի սկիզբ: Այնուամենայնիւ, այն փաստը, որ Պոլսոյ հայերը, Իզմիր մէջ ապրող մարդոց հետ միասին, ազատած էին մասսայական մահուան երթերով, սահմանափակեցին գիտական շահը միայն Պոլսոյ մէջ տեղի ունեցած հայկական ճգնաժամի եւ կոտորածներու շուրջ դիւանագիտական բանակցութիւններու եւ մրցակցութիւններու համար:
Այս զրոյցը, սակայն, այլ ուշադրութիւն կը դարձնէ: Ան կը մշակէ տարբեր քաղաքական ռազմավարութիւններ Հայաստանի քաղաքական դերակատարներու, մասնաւորապէս` ՀՅԴ կոմիտէներու, օսմանեան պիւրոկրատներու եւ պատրիարքարաններու, ինչպէս նաեւ` օսմանեան հայերու եւ Պոլսոյ հայերու նկատմամբ կիրառուող ահաբեկչութեանը դիմակայելու համար:
Դասախօսութիւնը ցոյց տուաւ եւ քննարկեց թէ ինչպէս տուժողի, նոյնպէս ալ յանցագործ դերակատարներու բազմաթիւ թիրախներու եւ բարդութիւններու մասին: Չնայած պատերազմական ժամանակի սահմանափակումներուն եւ պակասորդներուն, ինչպիսիք են մնացած բնակչութիւնը, Պոլսոյ մէջ աւելի քան 100 հազար հայեր կ՛ապրէին խիստ պետական հսկողութեան տակ նոյեմբեր 1914էն յետյ: Մարտ 1915-ի դրութեամբ, յառաջիկայ աղէտի մութ ամպերը
յստակօրէն տեսանելի էին քաղաքական վերնախաւը կայսերական մայրաքաղաքին մէջ: 1915 թ. Ապրիլ 24-ը շրջադարձային կէտն էր, որմէ վերջ քաղաքի հայերը սկսան ենթարկուիլ համակարգուած ձերբակալութիւններու եւ արտաքսման, որոնք տեւեցին մինչեւ 1916 թ. Կէսերը: Այդ հազարաւոր հայերէն ընդամէնը մի քանին` հիմնականին մէջ գաւառական հիւրախաղերը, երբեւէ վերադառնան: Մնացած համայնքը կը շարունակէ ապրիլ ահաբեկչութեան զոհ դարձած սպառնալիքի ներքեւ: Անհանգստութեան ամենօրեայ ձեւերով զուգորդուած հեռանկարներու թշնամանքը կտրուկ վերափոխած է միջանձնային եւ ներհամայնքային յարաբերութիւնները: Այսպիսով, այստեղ վերլուծութիւնը կը կեդրոնանայ ահաբեկչութեան հոգեբանական հետեւանքներուն վրայ: Ինչպէս անհատական եւ հաւաքական մարմինները կը վարուին վախի եւ անորոշութեան ներքեւ, որ ցեղասպանական բռնութիւնները կը դրդեն, կ՛ընդգծեն այն հարցին, թէ դասախօսութիւնը կը ձգտի պատասխանել:
Այս դասախօսութիւնը կը նկարագրէր հայոց, օսմանեան եւ ամերիկեան արխիւային նիւթերը, ինչպէս օրինակ զեկոյցները եւ նամակագրութիւնը, ինչպէս նաեւ յուշեր եւ պարբերականներ, դասախօսութիւնը ցոյց տուաւ նաեւ Առաջին համաշխարհային պատերազմի աղէտալի տարիներուն Պոլսոյ հայերու շատ անտեսուած փորձը:
Շատ շնորհակալ ենք, այս հրաշալի ու հարստացնող դասախօսութեան համար: Փայլուն ձեւով ներկայացուած, չափազանց հետաքրքրութիւն արթնցուց հանդիսատեսներուն մէջ եւ լաւապէս ընդունուեցաւ, որպէս տեղեկատուական դասախօսութիւն: Սահիկներու ցուցադրութիւնն ու տեսանիւթերը նոյնպէս շատ հետաքրքրական էին:
Նաեւ կայացաւ յիշատակի նկարահանում եւ պատշաճ հիւրասիրութիւն:
ԴՈԿՏ. ԵՔԹԱՆ ԹԻՒՐՔԵԸԼՄԱԶ
Դոկտոր Թիւրքեըլմազը ստացած է Դոկտորական Մագիստրոսը Մշակութային Մարդաբանութեան Բաժնին մէջ՝ Տիւք Համալսարանէն: Ան դասընթացքներ կազմակերպած է Կիպրոսի համալսարանին, Սապանճը, Պիլկի եւ Տիւք համալսարաններուն մէջ` ելոյթ ունենալով հաւաքական բռնութեան բանավէճերու շուրջ, քննարկումներու եւ հաշտեցման, ինչպէս նաեւ երաժշտութեան, մշակոյթի եւ քաղաքականութեան շուրջ: Թիւրքեըլմազ ներկայիս Ֆրեզնոյի Պետական Համալսարանի Խանզատեան Հայկական Ուսումնասիրութիւններու այցելու Փրօֆ. է: Ան նաեւ գիտաշխատող է Ֆորումի Transregionale Studien Պերլին, Գերմանիա: Մինչ այդ՝ ան կ՛աշխատի իր մատենաշարին վրայ, հիմնուելով իր փորձին վրայ,
1913-1915 թուականներուն Արեւելեան Անատոլիայի բռնութեան եւ խռովութեան մասին, 20-րդ դարասկզբին Արեւելեան Օսմանեան շրջաններուն մէջ հակամարտութեան եւ անոր շուրջի յիշողութեան քաղաքականութեան:
